Hij werd gevreesd én bewonderd om zijn scherpe commentaren. Maar ook wist Bakker de Kamer vanaf het spreekgestoelte vrijwel altijd een lach – en vaak een bulderende – te ontlokken. Hij was een bevlogen spreker, erudiet en altijd goed voorbereid. Dit beeld van de CPN-politicus Marcus Bakker (1923-2009) blijft op het netvlies na lezing van de lijvige biografie van de hand van zijn partijgenoot Leo Molenaar. Door veel aandacht te geven aan het optreden van Bakker in de Tweede Kamer en aan zijn correspondentie met andersdenkenden, legt Molenaar in zijn boek de nadruk op de open geest van Marcus Bakker.
De uitgebreide citaten uit de briefwisselingen van Bakker aan het eind van zijn leven geven Molenaar gelijk. In de brieven geeft Bakker rake typeringen over de opkomst van Fortuyn, de politieke islam. Ook schrijft hij over de ‘slijtageplekken’ van de begrippen ‘die ik mijn hele leven lang gehanteerd heb in de politiek’.
De partijstrijd in de CPN in de jaren vijftig, maar vooral de onthullingen over het wangedrag van zijn kompanen in de Sovjet-Unie, die Bakker lange tijd volkomen vertrouwde, kwamen hard aan. Deze ervaringen, net als zijn betrokkenheid bij de vredesbeweging, nieuwe inzichten van feministen en homo-activisten, leidden ertoe dat Bakker mee ging met de vernieuwing van de CPN in de jaren zeventig en tachtig. Tot 1999 was hij lid van GroenLinks. De steun van die partij aan de NAVO-bombardementen in Kosovo kon hij niet meemaken. Toch lijkt het me volkomen terecht dat bij de presentatie van zijn biografie op 3 maart de partijtop van GroenLinks goed vertegenwoordigd was.
Marcus Bakker was jarenlang een boegbeeld van links. Hij nam zijn werk in de Tweede Kamer uitermate serieus. Marcus Bakker en zijn fractie hadden in de Kamer nogal eens afwijkende standpunten. De CPN stond vaak alleen als het ging om de politionele acties in Indonesië, protest tegen de kernwapenwedloop en de uitverkoop van het Groningse aardgas [sic!], waarbij de CPN er voor pleitte geld opzij te leggen voor eventuele bodemverzakkingen. In het begin stroomde de Tweede Kamer leeg als hij het woord nam. De PvdA hanteerde de lijn van nulla communio met de CPN. Maar door zijn optreden in de Kamer brokkelde deze houding langzamerhand af.
Als politicus speelde hij een sleutelrol in het behoud van het stelsel van evenredige vertegenwoordiging en droeg bij aan de formulering van artikel 1 van de grondwet. Met zijn kenmerkende humoristische doch vlijmscherpe betogen zette hij menigmaal de toon van het debat in de Kamer.
Bij zijn afscheid van het Parlement in 1982 gaf Bakker zijn visie op het functioneren van de Tweede Kamer : “Het is mijns inziens een fundamentele, ja wellicht de zwaarste taak van het parlement, hoeder te zijn van de democratie, van de eigen positie met betrekking tot de regering, van de bewegingen in ons volk om onaantastbaar lijkende macht aanvechtbaar te maken, van het recht van niet-machtigen om hun organisaties niet in dwangbuizen geperst te zien en misschien vooral van het soevereine recht van ons land om zelf te bepalen wat veilig is. Vrede als hoofdinzet van democratie! Het parlement is per definitie bijeengebrachte verscheidenheid en tegenstrijdigheid. Dit is het punt waarop het wordt uitgedaagd, boven de eigen noodzakelijke verdeeldheid uit te stijgen.”
Bakker heeft zich 26 jaar ingezet om deze taak vorm te geven in de Tweede Kamer. Het is mooi dat zijn wapenfeiten, zijn rol in de CPN en zijn persoonlijke ontwikkelingen nu toegankelijk zijn geworden voor een breed publiek. Verplichte kost voor wie de geschiedenis van links in Nederland op waarde wil leren schatten.
Tijdschrift de Helling publiceert in zijn nieuwste editie (verschijnt 27 maart) een interview met de biograaf van Marcus Bakker, Leo Molenaar. Meer info en bestellen hier.