Metaalschroot
Metaalschroot. CC0

Voor veel landen is mijnbouw eerder een vloek dan een zegen. El Salvador heeft dat begrepen. In maart verbood het, als eerste land ter wereld, de winning van metalen. Want mijnbouw vervuilt zoetwatervoorraden, slokt landbouwgrond en natuur op, vreet fossiele brandstoffen en lokt corruptie uit.

Deze misstanden vormen tevens risico’s voor de reputatie en de toeleveringszekerheid van bedrijven die de grondstoffen kopen. Dat verklaart waarom Apple onlangs aankondigde dat het af wil van grondstoffen die rechtstreeks uit mijnbouw komen. De elektronicafabrikant wenst in de toekomst alleen nog maar gerecyclede materialen te gebruiken.

El Salvador en Apple doen wat westerse overheden nalaten. Door het aanbod van primaire grondstoffen te verkleinen en de vraag naar gerecyclede grondstoffen te vergroten, dragen ze ertoe bij dat het lonend wordt om materialen te recyclen.

Verspilling

Nu zijn primaire grondstoffen nog vaak goedkoper dan gerecyclede. Mede daardoor vlot het niet met de recycling van metalen uit elektronica. In Nederland en Europa wordt slechts een derde deel van de afgedankte elektronica gescheiden ingeleverd, bij de gemeente of bij elektronicazaken. Gescheiden inzameling vergemakkelijkt recycling, maar niet alle grondstoffen blijven in kringloop. In een mobieltje zitten ongeveer zestig verschillende metalen. Juist de meest schaarse van die metalen worden niet gerecycled, omdat dat onrendabel is of omdat de technologie ontbreekt. Deze metalen eindigen via de verbrandingsoven op de afvalstort. Dat geldt bijvoorbeeld voor antimoon, een metaal waarvan de winbare voorraad in de aardkorst tegen 2050 op zal zijn. De wet laat deze verspilling helaas toe.

De Europese Unie zou moeten voorschrijven dat voor elektronica alleen nog materialen gebruikt worden die er ook weer veilig en efficiënt uit te halen zijn. Elektronicafabrikanten zouden het gescheiden inleveren van afgedankte elektronica moeten belonen, bijvoorbeeld met een retourpremie voor consumenten. Voeg daarbij een forse Europese heffing op de winning en import van primaire grondstoffen, en het voorbeeld van Apple krijgt navolging. Europa zou koploper worden in recyclingtechnologie.

Levensduur

Hoe belangrijk recycling ook is, het is niet dé oplossing voor grondstoffenschaarste. Het vergt energie en gaat gepaard met materiaalverliezen. Beter is om afval te voorkomen. Daarom studeert de EU op wetgeving om de levensduur van producten te verlengen.

Op dit punt scoort Apple ondermaats. Het bedrijf gaat ervan uit dat een iPhone slechts drie jaar meegaat en maakt het voor gebruikers moeilijk om hun toestel zelf te repareren of zelfs maar de batterij te vervangen. Een iPhone upgraden met betere onderdelen is al helemaal onmogelijk.

Apple beseft dat de circulaire economie de toekomst heeft, maar verdient nog graag aan de wegwerpeconomie.

Dit opiniestuk verscheen op 5 mei 2017 in het Algemeen Dagblad.

Cover Metalen voor een groen en digitaal Europa

Rapport over metalen

De energietransitie en digitalisering zijn speerpunten van de Europese Unie. Voor beide omwentelingen zijn veel metalen nodig, van koper en kobalt tot lithium en zeldzame aardmetalen. Dat confronteert Europa met ethische vragen en geopolitieke risico’s. Deze Actieagenda zet uiteen hoe we kunnen komen tot een spaarzaam, circulair gebruik van metalen en een verantwoorde winning van de metaalertsen waar we (nog) niet buiten kunnen.

Het rapport Metalen voor een Groen en Digitaal Europa - Een actieagenda is een coproductie van Wetenschappelijk Bureau GroenLinks en de Green European Foundation.

Reacties