'Het is voor veel nieuwe partijen lastig om zich aan de parlementaire agenda te onttrekken. En toch moet je deze agenda niet volgen, als je deze wil bepalen'. Dat concludeert Simon Otjes in zijn proefschrift dat hij op 31 oktober verdedigt aan de Universiteit van Leiden. In deze bijdrage richt hij zich tot Henk Krol, lijsttrekker van 50Plus.
Beste Henk Krol,
Laat ik allereerst de mogelijkheid nemen om u, zij het wat laat, te feliciteren met de uitslag van uw partij, 50Plus, bij de Tweede Kamerverkiezingen.
Nieuwe partijen als de uwe komen vaak met grote ambities naar Den Haag: de Politieke Unie 55+ schreef in 1994: "Natuurlijk zal de Unie geen meerderheid in de Tweede Kamer halen. (...) Toch kan haar invloed groot zijn. (...) Door verandering af te dwingen in de posities van andere partijen (...) zal de Politieke Unie 55+ haar doelen bereiken." In mijn proefschrift kijk ik naar het vermogen van nieuwe partijen om aandacht voor thema's in de Tweede Kamer te beïnvloeden. U noemt zelf de Partij voor de Dieren als voorbeeld. Ik denk dat u dat terecht doet: deze partij is een van de meest succesvolle nieuwe partijen geweest als we kijken naar haar effect op de bestaande partijen.
Waarom is de PvdD zo succesvol geweest? Er is hier een belangrijke oorzaak voor: focus. Geen partij in de Tweede Kamer is zo sterk gefocust geweest op een onderwerp. In haar geval landbouw. 69% van haar eerste verkiezingsprogramma ging over landbouw, 36% van haar parlementaire speeches en 68% van haar moties. Daardoor heeft zij de toon gezet van het debat over landbouw. Andere partijen moesten wel mee doen, wilden zij de grip over het debat niet verliezen.
Ik zie in mijn eigen onderzoek dat nieuwe partijen zelfs als ze klein zijn, een grote invloed kunnen hebben op de parlementaire agenda, ten minste als ze sterk gefocust zijn op hun eigen onderwerp. De zeer grote aandacht voor landbouwthema's leidde zichtbaar tot wrevel bij andere partijen: D66-Kamerlid Boris van der Ham verliet de vergadering en riep: "Dit heeft zo geen zin." toen de PvdD tientallen moties over dierenwelzijn indiende. Maar niets is minder waar: ook D66 heeft meer aandacht besteedt aan landbouw en dierenwelzijn, sinds de PvdD zo opereert in de Tweede Kamer.
Mijn eerste advies is dus focus op uw eigen onderwerp: ouderen. Neem tijdens de algemene beschouwingen de volle tijd om te praten over pensioenen. Als u zich roert in het debat over, bijvoorbeeld, Europa, doe dat alleen om de rechten van ouderen te verzekeren. Het is voor veel nieuwe partijen lastig om zich aan de parlementaire agenda te onttrekken. En toch moet je deze agenda niet volgen, als je deze wil bepalen.
Het tweede advies is: geen ruzie. Nieuwe partijen die ruziemaken hebben minder effect op bestaande partijen. Dat is waar de eerste generatie ouderenpartijen aan ten onder is gegaan.
Er is naast grootte, focus en interne organisatie, een vierde oorzaak voor het succes van nieuwe partijen. Als nieuwe partijen een onderwerp aansnijden dat nog niet gepolitiseerd is, bereiken ze veel meer dan als ze een onderwerp aansnijden dat al op de politieke agenda staat. Hierin staat uw nieuwe partij op achterstand. Uw partij is binnengekomen op het verzet tegen de verhoging van de AOW-leeftijd en de onzekerheid over de pensioenen. Dit onderwerp is al sterk gepolitiseerd, met de PVV en de SP die de kant van ouderen gekozen hebben.
Dit maakt het onwaarschijnlijk dat uw partij de aandacht voor pensioenen zal vergroten, immers deze onderwerpen zijn al sterk gepolitiseerd.
Interne eenheid en sterke focus. De belangrijkste factoren voor succes voor een kleine partij in de Kamer. Dat kan ik u zeker aanraden. Ik wens u veel succes met uw werk in de Tweede Kamer,
Vriendelijke groet,
Simon Otjes