Groen, links en vrijzinnig

Voor Anne Zeven (Volkskrant, Opinie & Debat, 14 sept.) is duidelijk waar het dramatische verlies van GroenLinks aan te wijten is: de partij is ideologisch dolende. Het gezamenlijk verhaal ontbreekt, de partij blijft hangen in vage idealen, er is geen stevig waardenfundament dat haar politieke standpunten draagkracht geeft.

Die verklaring is gemakzuchtig en kortzichtig. GroenLinks vertegenwoordigt al meer dan twintig jaar een uniek groen, links en vrijzinnig geluid. Als zodanig maakt zij deel uit van de Europese groene beweging, verenigd in de Europese Groene Partij: de eerste transnationale partij van ons continent. 

Groen

Het verhaal van GroenLinks steunt op drie diepe overtuigingen. Te beginnen met groen: daarin verschillen we van het 'biefstuksocialisme' van andere linkse partijen zoals de SP en de PvdA. Deze partijen staan een smalle, materiële invulling van vooruitgang voor. GroenLinks staat voor een veel breder, vollediger welvaartsbegrip, waarin gezondheid, onderwijs en milieu – allemaal moeilijk in geld uit te drukken – zwaarder worden aangeslagen dan economische groei. Welvaart betekent namelijk veel meer dan het financieel meetbare - je hebt weinig aan de schijnzekerheden van pensioenen en hypotheken als de soortenrijkdom op aarde en de stabiliteit van onze atmosfeer bedreigd worden.

Er zal elders op aarde en door latere generaties betaald worden voor het goedkoop vliegen en voordelig vlees eten. Die rekening wil GroenLinks eerlijk presenteren aan de kiezer. Daarom speelde het principe dat 'de vervuiler betaalt' een grote rol in de afgelopen campagne: van het afschaffen van de miljardensubsidies op fossiele brandstoffen tot het promoten van het duurzame kraanwater in de horeca. Nog nooit heeft GroenLinks zo overtuigend ingezet op de noodzaak van een groene, circulaire economie als in de afgelopen campagne. Dat maakt ons groen.

Links

GroenLinks vertelt daarnaast al jaren dat de hardwerkende Nederlander niet beter is dan de vrijwillig werkende of in deeltijd werkende Nederlander. Dat vrouwen pas professioneel kunnen floreren als de kinderopvang en brede scholen beter en goedkoper worden. Dat bankiers ten dienste moeten staan van de samenleving en niet andersom.

Dat eerlijke kansen voor iedereen betekent dat we moeten investeren in toegankelijke scholen met excellent onderwijs – of je nu in Wassenaar of Slotervaart geboren bent. En dat we in deze crisistijd absoluut niet moeten bezuinigen maar investeren in duurzame projecten zoals woningisolatie die direct zinvolle banen scheppen en tot een schoner Nederland leiden. Deze overtuigingen maken ons links.

Vrijzinnig

Ook werpt GroenLinks zich consequent op voor de emancipatie van het individu en beschermt zij mensen die anders zijn en niet tot de mainstream behoren – ook al levert dat weinig electoraal succes op. Zo strijdt GroenLinks al jaren voor de emancipatie van mensen met een beperking via het persoonsgebonden budget, tegen discriminatie van homo's en lesbiennes en voor het kinderpardon. Deze overtuigingen maken ons vrijzinnig en progressief.

GroenLinks is dus een groene, linkse en vrijzinnige partij. Dat verhaal staat als een huis en wordt breed gedeeld door de leden én politici. Maar GroenLinks heeft zich in deze crisistijd wellicht onvoldoende gerealiseerd dat deze waarden stuk voor stuk een hardere kritiek op het kapitalisme en de neoliberale cultuur nodig maken. Dat geldt voor de groene kritiek op de groei- en consumptieverslaving: zo is het nu onduidelijk of GroenLinks pleit vóór groene groei of juist grenzen aan de groei wil stellen.

Maar ook de linkse kritiek op de inkomensongelijkheid en de bizarre graaicultuur mag idealistischer doorklinken. Dat betekent bijvoorbeeld dat GroenLinks een helderder verhaal moet hebben over de sociale bescherming van economische verliezers. De noodzakelijke transitie naar een groene economie en de individualisering van de arbeidsmarkt moeten worden opgevangen en begeleid door een nieuw pakket van sociale zekerheden en een duidelijker inzet op eerlijk delen. GroenLinks moet dus haar groene en linkse idealen overtuigender uitdragen – zodat ze weer gaan resoneren bij de burgers.

Aanscherpen

Ook de vrijzinnig-democratische waarden van Groenlinks vereisen een scherpere kritiek op de neoliberale ik-cultuur en de harde rechtse meritocratie van 'eigen schuld, dikke bult'. Net als bij duurzaamheid (groen) en kansengelijkheid (links) gaat het om de grenzen van de doorgeschoten vrijheid.

GroenLinks wil dat mensen hun leven in eigen regie nemen, maar dat is heel iets anders dan de verabsoluteerde ik-soevereiniteit van snelwegscheurende liberalen en scheldende populisten. Het gaat immers ook over de regie over ons collectieve leven en over solidariteit. Dat betekent dat GroenLinks haar emancipatiestreven van het individu moet combineren met een moraal van zelfbegrenzing en matiging.

Kortom, de waarden en het verhaal staan er in grote lijnen. Maar het is moeilijk gebleken om ze te slijten in tijden van economische crisis, als mensen vooral met hun portemonnee stemmen. GroenLinks kan het zich aanrekenen dat de partij er onvoldoende in is geslaagd om de Nederlandse burgers te winnen voor het verhaal van de 'Green New Deal': direct duurzame banen scheppen door te investeren in duurzame energie en huizenisolatie en op Europees niveau banken te beteugelen. Dat is voor een deel haar eigen schuld, vanwege intern gerommel en gezeur. Maar de idealen van GroenLinks zijn nog steeds springlevend en actueel, ook elders in Europa, en verdienen het vertegenwoordigd te worden met duurzaam dubbele cijfers in de Tweede Kamer.

Dit is een bewerking van het opiniestuk dat op woensdag 19 september verscheen in De Volkskrant