Technologie speelt een belangrijke rol in ons leven. Dat is al enige millennia zo, maar de laatste jaren is die rol wel flink groter geworden. Digitale technologieën – internet, smartphone, andere ‘slimme’ apparaten – zijn niet meer weg te denken uit ons werk, ons huis, het straatbeeld. In filosofische zin kun je zeggen dat techniek een stukje van onszelf is geworden – en wij dus allen cyborgs.

Sommigen zijn bang voor deze ontwikkelingen. Het gaat ze allemaal ‘te snel’. Of ze nemen waar dat technologie mensen machteloos maakt en kwetsbaar – spionage, cyberaanval, stroomuitval. We weten niet hoe de apparaten werken die ons leven beheersen en controleren. Privacy is een wassen neus geworden. Anderen zijn optimistischer: digitale- en andere technieken maken vooral mooie dingen mogelijk. Goed gebruik van data brengt slimme oplossingen voor problemen die ook in de stad spelen binnen handbereik. Bijvoorbeeld op het gebied van verkeer en veiligheid maar ook voor duurzaamheid en gezondheid heeft ‘big data’ de toekomst. (zie de special van de Helling, winter 2016)

Het is misschien wel waar dat mensen niet weten hoe de meeste apparaten werken, maar ze kunnen er evengoed hun leven mee verrijken. Met internet en hun smartphone kunnen ze gemakkelijker deelnemen aan het openbare leven. Technologie, met andere woorden, is ook een belofte voor meer meedoen in de stad. GroenLinks ziet de bezwaren en erkent de voordelen van technologische ontwikkelingen. Maar hoe dan ook: er is geen weg terug; de ontwikkelingen gaan razendsnel en zijn niet te stoppen. Maar technologie is niet ‘objectief’ of ‘neutraal’: het heeft invloed op onze levens.

“ Hoe zetten we techniek zo in dat het iedereen helpt – overheid én burgers? ”

Techniek is daardoor óók politiek. Het is tijd, zo vinden wij, dat de gemeente een visie en beleid ontwikkelt. Wat kan techniek betekenen voor het beheer en het bestuur van de stad? Hoe zetten we techniek zo in dat het iedereen helpt – overheid én burgers? Hoe, met andere woorden, verbinden we de voortgang van de techniek met goed bestuur, met democratie, met participatie?

Actiepunten

In Utrecht vraagt GroenLinks de gemeente om een visie op de rol van techniek bij het inrichten en besturen van de stad. Het is zinvol om andere ‘grote spelers’ in de stad daar actief bij te betrekken – de universiteit bijvoorbeeld. Ook samenwerking met andere (grote) steden zou meer dan welkom zijn. De details zijn nog niet duidelijk, maar in het programma voor de gemeenteraadsverkiezingen staan al wel een aantal aandachtspunten voor de komende raadsperiode.

GroenLinks Utrecht wil:

• dat de gemeente een werkgroep in het leven roept voor vragen rond techniek en ‘big data’ met politici, bestuurders, wetenschappers en mensen uit onderwijs en bedrijfsleven;.

• dat deze werkgroep de toepassing van technieken in de stad positief-kritisch onderzoekt, waarbij ‘slimme’ oplossingen van echte problemen (niet die van de commercie) centraal staan;

• dat er een ‘burgerplatform’ komt, dat namens verschillende groepen in de stad optreedt als kritische vriend van deze werkgroep en dat de vrijheid van burgers en het vergroten van hun deelname in de stad bewaakt;

• dat de gemeente snel meer specialistische kennis in huis haalt om goede vragen rond digitale infrastructuur, ICT, veiligheid, privacy en ‘big data’ te kunnen stellen en beantwoorden;

• dat er snel richtlijnen op het gebied van veiligheid, uitwisseling en privacy komen voor de ICT-infrastructuur, de software en de gegevens van gemeentelijke diensten en instellingen die van de gemeente afhankelijk zijn;

• dat het gebruik van open source-software in de gemeente en op scholen krachtig wordt bevorderd;

• dat buurthuizen en bibliotheken digitale geletterdheid onder volwassen burgers nog actiever helpen bestrijden;

• dat buurthuizen en bibliotheken ook ruimte gaan bieden aan zgn. Maker Education, waarbij jongeren en ouderen actief leren omgaan met digitale techniek (programmeren, robotica, 3D-printers, enz.).

Door Alderik Visser namens de programmacommissie GroenLinks Utrecht NB: bovenstaande is gebaseerd op een concepttekst voor het verkiezingsprogramma van GroenLinks Utrecht en zal dus pas na akkoord van de afdeling Utrecht in het programma komen (of niet) en mogelijk ook nog worden aangepast. 

Een politieke agenda is automatisch een ICT-agenda 

Reactie Rico Brouwer

Een visie op ICT hoort thuis in ieder programma, immers technologie is een diepgeworteld onderdeel van haast alles wat we meemaken, doen en voelen. Een politieke visie op ICT kan als uitgangspunt nemen ‘hoe richten we onze samenleving in zodat wat we belangrijk vinden ook door ICT wordt versterkt’. Als we dat voor ons uitschuiven worden we eerder die 'cyborgs', waarin we concessies doen aan hoe we met elkaar om gaan. Dan krijg je dat mensen zeggen: ‘ja maar zo staat het niet in het systeem’, alsof dat systeem bepaalt hoe we met elkaar om willen gaan. Techniek zou ‘wat ons mens maakt’ juist moeten versterken in plaats van andersom.

Bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2018 ligt een gelegenheid om daarop de koers te bepalen. De eerste vraag is dan: ‘hoe gaan we dat dan doen?’ GroenLinks Utrecht begint zijn antwoord met ‘de gemeente vragen om een visie op ICT’. Maar GroenLinks heeft toch al een visie op de samenleving? Er is al een visie die gaat over gelijke kansen en gelijke rechten (zoals het recht op privacy en op een veilige leefomgeving). De vraag is dan niet: welke visie, maar: hoe vertalen we onze visie op de samenleving naar de technologische ontwikkelingen?

Een burgerplatform is een mooie manier om te zorgen dat technische mogelijkheden in dienst worden gesteld van de samenleving. Wie kan dat nou beter uitwerken en toetsen dan de samenleving zelf? Zo heb je een visie en heb je een klankbord, of zo je wilt werkgroep.

De stap die daarna komt is hoe je die visie en wens uit de samenleving vertaalt naar beleid. Daarvoor heb je specialisten nodig. Een beetje zoals de brandweer over specialistische kennis beschikt op gebied van brandveiligheid en -preventie. Voor ICT is dat er op gemeentelijk en landelijk niveau nog nauwelijks en daar ligt een groot gemis. De recente incidenten met ransomware en datalekken overkomen ons als ware zij een ‘brand’ die onder onze neus ontvlamde.

“ Zo lijkt iedereen het maar normaal lijkt te vinden dat privacygevoelige informatie wordt gedeeld en doorverkocht uit commercieel belang ”

Zo lijkt iedereen het maar normaal lijkt te vinden dat privacygevoelige informatie wordt gedeeld en doorverkocht uit commercieel belang. Waar in onze visie op de samenleving vindt dat borging? Nergens. Waarom staan we het dan toe? Omdat iedereen ICT gebruikt en er nog geen ‘brandweer’ voor is, is het een goed idee de vragen die je hebt breed maatschappelijk uit te zetten. Wil je bruikbaarbare antwoorden krijgen dan is het belangrijk hierbij ook specialistische kennis in huis te halen. 

Daarmee kunnen je visie, samen met de vragen uit de samenleving worden uitgewerkt tot richtlijnen en beleid. Initiatieven gericht op kennisverbreding en open source software zijn goede maatregelen die daaruit kunnen volgen.

Een politieke agenda is automatisch een ICT-agenda, ook als je geen aandacht aan technologische ontwikkelingen besteedt en dat overlaat aan commerciële partijen. Het is fijn te merken dat GroenLinks onderkent dat voor dit onderwerp op een meer doortastende manier aandacht nodig is. Verkiezingsprogramma’s van alle partijen zouden er anders uitzien als we een maatschappij ontwrichtende calamiteit op het gebied van ICT zouden hebben doorgemaakt. Regeren is vooruit zien, het kalf is nog niet verdronken. Succes!