Met die vragen riepen wij dit jaar op om essays in te sturen voor de jaarlijkse Gaia-essaywedstrijd. Niet minder dan 54 mensen zonden ons een bijdrage toe. Wat direct opviel was de enorme variëteit aan inzenders. We kregen essays van hoogleraren, ondernemers en klimaatactivisten, van gepensioneerden en studenten, van dichters, beleidsmedewerkers en marketeers. Even divers was de inhoud van de stukken. Van voedseldemocratie en structurele economische hervormingen tot het ambacht van houtbewerker of de noodzaak van meer empathie in het dagelijks leven.
Uit deze grote verscheidenheid aan essays hebben wij als jury geprobeerd het beste essay te selecteren. Dit was een zeer uitdagende taak, maar gelukkig hadden wij de vier beoordelingscriteria tot onze beschikking die van tevoren aan alle schrijvers waren meegegeven: 1) argumentatie, 2) originaliteit, 3) taalgebruik en 4) politieke relevantie. Op basis van deze criteria hebben wij uiteindelijk zes essays uitgekozen die wij graag willen uitlichten. Wij lopen ze hieronder kort langs, maar deze essays zullen de komende tijd ook op de website van Wetenschappelijk Bureau GroenLinks verschijnen. Wij raden iedereen dus van harte aan om ze vooral ook zelf te lezen.
Uitgelicht
Neem bijvoorbeeld het essay van Esmee Guadeloupe, waarin zij een pleidooi houdt om in ons beleid veel meer rekening te houden met de diepe verwevenheid tussen de mens en de niet-menselijke natuur. Willen we zowel binnen de sociale ondergrenzen als het ecologisch plafond van onze aarde blijven, dan moeten we erkennen en waarderen dat de mens ten diepste een sociaal-ecologisch wezen is, aldus Esmee.
Een totaal andere insteek kozen Danielle Arets, Jessy de Cooker en Theo de Joode in hun stuk over de waarde van de donut als metafoor. In dit creatieve en speelse stuk laten zij zien hoe metaforen niet alleen vaak een uiting zijn van onze eigen cultuurgebonden kijk op de wereld, maar dat zij de wereld zelf ook daadwerkelijk mede vormen. Deze analyse vertrekt vanuit kritiek op de huidige donut-metafoor om via een zoektocht naar alternatieven een idee over de ideale donut te ontwerpen.
Marije van Dodeweerd gaat in haar essay in op het belang van bewuste, begripvolle communicatie, maar dan waar het gaat om de manier waarop wij elkaar benaderen in onze samenleving. Het is een zeer persoonlijk geschreven pleidooi voor bescheidenheid bij beleidsmakers, voor het echte gesprek en voor de erkenning van elkaars belevingswereld. Alleen op deze manier kunnen we daadwerkelijk samen de wereld redden.
Naast de essays die zich richten op verbeelding en taal waren er natuurlijk ook inzendingen die zich nadrukkelijk richtten op het beleid. Zo heeft Koen van der Gaast een scherpe analyse geschreven van de huidige 'spelregels' van onze economie. Op basis van deze analyse komt hij vervolgens tot twee donut-spelregels waarmee we toe kunnen werken naar een wereld die volgens hem iedere dag wat minder zal lijken op het spel Monopoly, en meer en meer op de donuteconomie.
Ook het essay van Janneke Barten scoort hoog op het criterium van politieke relevantie. In haar stuk verkent zij hoe op lokaal niveau concreet werk gemaakt kan worden van het ‘ontgroeien’ van de economie. Juist door die concrete vertaalslag weet zij op een knappe manier tot de verbeelding te spreken, waardoor een nieuwe manier van organiseren haalbaar wordt en je als lezer zin krijgt om zelf in actie te komen voor de donuteconomie.
Waar al deze bijdragen hoog scoorden op één of meerdere beoordelingscriteria, stak één essay er wat ons betreft bovenuit, omdat het op alle criteria bovengemiddeld scoorde. Jolijn Hooghwinkel is erin geslaagd om een essay te schrijven dat het enorm uitdagende genre van de reis naar de toekomst combineert met zowel originele als goed uitgewerkte beleidsvoorstellen. In gesprek met een fictief persoon houdt zij een overtuigend pleidooi voor de democratisering en maatschappelijke verankering van bedrijven, die momenteel nog hoofdzakelijk vanuit winstmaximalisatie gestuurd worden. Het is een gelaagd stuk waarin Jolijn aan de hand van verschillende denkers scherp laat zien dat de transitie naar de donuteconomie noodzakelijkerwijs gepaard gaat met een daadwerkelijke democratisering van de economie.
De jury van de Gaia-essaywedstrijd 2023 bestond uit:
- Daan Roovers (filosoof, kandidaat-Eerste Kamerlid GroenLinks)
- Bram van Ojik (oud-partijleider GroenLinks)
- Suzanne Kröger (Tweede Kamerlid GroenLinks)
- Koen Bruning (fellow Wetenschappelijk Bureau GroenLinks)
- Annie Berendsen (Jong Wetenschappelijk Bureau GroenLinks)
- Koen Donatz (Jong Wetenschappelijk Bureau GroenLinks)
- Hans Rodenburg (projectleider Wetenschappelijk Bureau GroenLinks)